Aleviler kendi ansiklopedisini yazıyor

Aleviler kendi ansiklopedisini yazıyor

Karanlık bilmeyiz nurumuz vardır,

Gerçeği söyleyen dilimiz vardır…

Düşünce karanlığına ışık saçanlara

aşk olsun…

Hızır’ın Himmeti, Pirin Gayreti İle…

Bir Kelime İle Bin Yıllara kampanyasının ana hedefi; Alevi kültürünü, tarihini, inanç değerlerini ve öğretilerini korumak ve gelecek nesillere aktarmaktır. Bu amaç doğrultusunda Alevi Ansiklopedisi’ni oluşturmak yaygınlaştırmak ve dijital ortamda canların erişimine açmak istiyoruz. “Bir Kelime İle Bin Yıllara” kampanyası destekçileri, her bir kelime için 1 Euro bağışlayarak, Alevi bilim insanı canlarımızın öncülügünde hazirlanacak olan Alevi Ansiklopedisi’ nin yazılım süreçlerinde birbirinin Hızır’ı olacaklardır.

Alevilik, köklü inançsal bir gelenek olarak, Asya’dan Avrupa’ya ve Ortadoğu’ya kadar geniş bir alana yayılan; bu geniş coğrafyaya ve bin yıllara dayanan kökleriyle farklı toplumsal pratikler, kültürel aidiyetler, sosyal ilişkiler, linguistik-sembolik anlam dünyalarındaki varoluş biçimiyle hayli zengin bir çeşitlilik içeren; tüm külliyatını kolektif üretimden ve rızadan türeten; hegemonik ilişkileri benimsemeyen; doğaya ve genel anlamıyla her türden hayata saygı göstermeye dayanan, şiddeti reddeden, yerine sevgiyi yerleştiren, kadim bir inancı ve bu inancı benimsemiş etno-dinsel toplulukları ifade etmektedir.

Maruz kaldıkları çeşitli şiddet biçimleri (fiziksel, siyasal, ekonomik, epistemik vb.) nedeniyle kök saldıkları coğrafyalarından göç etmek zorunda bırakılan Alevi topluluklar, son yarım asırda özellikle Batı Avrupa ülkelerinde de kalabalık nüfuslar oluşturmuş ve mücadeleler sonucunda, özerk bir inanç olarak tanınma ve örgütlenme gibi konularda çeşitli haklar elde etmişlerdir. Ancak, Alevi nüfusunun en yoğun ve varlığının en köklü olduğu Türkiye’de, bu yönlü çabaları ve demokratik hak talepleri ısrarla görmezden gelinmekte ve reddedilmektedir. Ek olarak, Alevi gerçekliği, devleti belli bir etno-dinsel ideolojik angajmanla kontrol altında tutan çevrelerce sistemli olarak kendi amaçları ve beklentileri doğrultusunda dönüştürülmeye çalışılmakta, yani zorla-asimilasyona tabi tutulmaktadır.

Bu çerçevede, Aleviliğe dair üretilmiş/üretilen, devletler ve grup-dışı aktörler gibi öznelerin çeşitli politik beklentileriyle şekillenmiş/şekillenen, Aleviliği ve Alevileri kendi kavramları, dilleri, gelenekleri, anlam dünyaları, duygu formları ve anlatılarıyla değil, bütünüyle dışarıdan-aktörlerin beklentileri çerçevesinde “tanımlayan” ve yaşayan-Aleviliğe “yabancı” bilgileri Alevi dünyasına zorla dayatan epistemik bir şiddet de açığa çıkmaktadır.

Fakat bu çok yönlü şiddet sarmalına karşın elbette Aleviler de pasif kalmayıp, söz konusu fiziksel, sembolik, epistemik şiddet döngüsüne karşı özellikle 1990’lardan itibaren gerek uluslararası akademi dünyasında gerekse sivil toplum çalışmaları kapsamında Alevilik Çalışmaları (Alevism Studies) çerçevesinde (akademik yayınlar ve dergi, gazete, televizyon, radyo, kitap, broşür, rapor vb. gibi entelektüel üretimlerle) kendi mecralarını kurmaya başlamışlardır. Giderek daha kararlı biçimde devam eden bu karşı duruş içerisinde Alevilik Ansiklopedisi de ciddi bir katkı olma iddiasındadır.

Bu kapsamda, Alevilik Ansiklopedisi girişiminin, 21. yüzyılın ilk çeyreğini tamamladığımız bugünlerde, Alevilerin kendi öz kaynaklarından hareketle Alevilik-bilgisinin derlenmesi; var olan yazılı kaynakların sistemli tasnifi, incelenmesi ve okura bütünsel, anlaşılabilir biçimde aktarılması ve çağın gereklerine uygun teknolojik araçlarla erişilebilir kılınması çok yakıcı temel bir ihtiyaç olarak belirmektedir. Yanı sıra, bugüne değin Aleviliğe dair el konmuş, tahrif edilmiş, hatta imha edilmeye, değiştirilmeye çalışılan bilgisinin, yani kolektif-hafızasının derlenmesi, korunması ve aktarılması anlamında yakıcı bir ihtiyaç da vardır.

Alevilik Ansiklopedisi, Aleviliğin tarihsel varoluşu önündeki engelleri, varlığına yönelen güncel tehditleri bertaraf etme konusunda vazgeçilmez katkılar sunacak bir bilgi platformu olarak, son otuz yılda ortaya çıkan akademik-entelektüel birikimin somutlaşması; Aleviliği kendi sesiyle, kavramlarıyla, düşünceleriyle ve hissiyatıyla ifade etmenin yeni bir evresi, biçimi ve iradesi olarak da varlık bulmaktadır.

Neden Alevilik Ansiklopedisi?

Ansiklopediler, kapsam genişliği, yazma biçimi ve işlevleri bakımından sözlüklerden, derleme kitaplardan ve dergi-özel sayılarından önemli farklılıklar taşır. Modern dönemde Fransa’da şekillendikleri 18.yy’dan itibaren, ansiklopediler, toplumu aydınlatmak ve onu gerçek-bilginin gücüyle donatarak eski iktidarların (ancient regime) boyunduruğundan kurtarmayı hedefleyen araçlar olarak, bugün de aynı devrimci özü taşımaktadırlar.

Dolayısıyla Alevilik Ansiklopedisi;

* Tarih boyunca zorla asimilasyon, kırım-katliam ve kültürel mirasının tahrifatı gibi ciddi tehditlerle yüzleşmiş olan Alevi kültür mirasının korunması, yeni nesillere bilimsel çağdaş ve erişilebilir kaynaklardan sunulması;

* Sosyal-siyasal boyutları hayli kuvvetli özgün bir kültürel kimlik olarak Aleviliğin, devletler eliyle maruz kaldığı yoğun ve çok yönlü epistemik şiddete karşı kendi bilgi alanını kurması ve direnmesi;

* Alevi toplumunun, kendi kültürel kimliğini kavraması, güçlendirmesi ve aktarması bağlamında bariyer olarak üretilen dezenformasyona karşı mücadele edebilmesi;

* Sadece Türkiye’deki Alevi toplulukların değil, tüm Alevi coğrafyalarındaki çeşitliliğini, kültürel birikimini yansıtacak, güçlü bir kimlik tutunumunun inşası için önemli bir araç olacaktır.

* Öte yandan, günümüzde Alevi topluluklarının ve dolayısıyla Alevilik çalışmalarının genişleyen coğrafyasına paralel olarak, bilgisinin de farklı dünya dillerinde çeşitlenmesi ve yaygınlaşması gerçeği göz önüne alındığında, Aleviliğin mümkün olan en kapsayıcı biçimiyle sunmayı hedefleyen, farklı akademik-entelektüel yaklaşımları, yorumları dikkate alan;

* Bilimsel kriterlerden ve etikten sapmadan söz konusu bilgi zenginliğini damıtmayı ve derlemeyi hedefleyen, bu anlamıyla her daim güncellemeye de açık dijital bir platform olarak, Alevilik-bilgisi üzerindeki hegemonik, kolonyal yaklaşımların yarattığı epistemik-hegemonyayı reddeden;

* Alevilik gerçeğini, yine kendi kültürel kodlarından hareketle çerçevelemeyi, özellikle genç kuşaklar için temel bir başvuru kaynağı yaratmayı ve Alevi kültür dünyasına dair bilginin, bilimsel perspektifin ışığında ve çağın teknolojilerinden yararlanarak, aktarılmasını ve korunması hedefleyen bir araç olacaktır.

Nasıl bir Alevilik Ansiklopedisi?

Gerek Alevi toplumlarının çeşitliliği ve tarihsel derinlikleri gerekse günümüzde yaşanan çok yönlü sosyolojik dönüşümlerin tetiklediği karmaşık sorunlar dikkate alındığında bu kapsam ve genişlikte bir Alevilik Ansiklopedisi çalışmasının ziyadesiyle zor olacağı ve uzunca bir zamana yayılarak ciddi bir emek gerektireceği aşikardır. Zaman, kapasite ve kaynaklar bakımından böylesi bir çalışmanın başarısı, öncelikle güçlü bir kararlılık ve ortak akılla mümkün olacağı için, dünden bugüne konuya emek vermiş akademisyenlerin, yazarların, yeni kuşak araştırmacıların katkısı yaşamsal düzeyde önemlidir.

Alevilik Ansiklopedisi kapsamlı bir entelektüel çaba olarak, alanlarında yetkin bilim insanları ve araştırmacılardan oluşturulan “Ansiklopedi Yayın Kurulu”nun organize edeceği periyodik çalışmalarla adım adım inşa edilecektir.

Alevilik Ansiklopedisi, Aleviliği, kendi epistemik çerçevesinden, yani Alevi inanç ve kültür dünyasına dair kavramları, kurumları, tarihsel geçmişi, güncel sosyolojik ve antropolojik boyutları; sembolleri, değerleri, duyguları; sözlü kültürel mirası konu edinerek, Aleviliği hayli geniş bir yelpazeden ele alacak ve ansiklopedi maddesi girişleri kendi konularında çalışmalar yapanlarca kaleme alınacak ve yayın kurulunun değerlendirmesi sonrasında yayınlanacaktır.

Alevilik Ansiklopedisi’ne aynı zamanda Alevi toplumunun içinden gelen donanımlı bireyler, entelektüeller ve inanç önderleri de katkı sunacaktır. Böylelikle, Alevi kültür dünyası içerisinden sözlü geleneğin temsilcilerinin de ansiklopedi dolayımıyla taşıyageldikleri mirası aktarabilmeleri sağlanmış olacaktır.

Alevilik Ansiklopedisi çalışmasında, sosyal bilimsel kriterler kıstas alınacaktır. Dağınık, eklektik, temelsiz argümanlardan arındırılmış, okura bütüncül bir perspektif sunabilen, var olan kültürel çeşitliliği ve yanı sıra Aleviliğe yönelik farklı yaklaşımları, perspektifleri de ele alan bilimsel bir çerçeve kurulacaktır.

Alevilik Ansiklopedisi, dijital bir platform olarak, zamanla niteliği ve kapsamı genişleyen, değişen sosyal gerçekliği yansıtabilen dinamik bir içeriğe sahip olabilmek için sürekli güncellenmeye açık olacaktır.

Alevilik Ansiklopedisi, Alevilik hakkında bilgi edinmek isteyen herkesin, özellikle Avrupa diasporasındaki genç kuşakların başvurabileceği çok dilli bir platform olmayı; çalışma ilerledikçe, ansiklopedi maddelerinin farklı dillere çevrilmesi yoluyla daha geniş bir okur kitlesine hitap etmeyi hedeflemektedir.

Alevilik Ansiklopedisi, * Alevilik hakikatine içkin inançların ve ritüellerin çoğulluğunun korunması; * Aleviliğin tek tipleştirilmesine karşı inancın tarihsel ve geleneksel damarlarındaki kültürel ve linguistik çeşitliliğin görünürleşmesi ve seslerin duyulur olması; * Alevilik konusunda oluşmuş yığınsal yazının yaydığı karmaşıklığı daha anlaşılır hale getirme ihtiyacının karşılanması için, güçlü bir cevap olmak iddiasıyla yola çıkıyor.

Rıza Şehri Akademisi

Alevi Ansiklopedisi Yayın Kurulu